BELLATRIX- Błękitna Wojowniczka

Gamma Orionis, zwana zwyczajowo Bellatrix, to trzecia pod wzdlędem jasności gwiazda konstelacji Oriona. Jej jasność wizualna to 1,64^m. Spośród wszystkich gwiazd nocnego nieba, plasuje się na dwudziestym siódmym miejscu. Razem z jasnymi gwiazdami swego gwiazdozbioru (m.in. Betelgezą, Riglem oraz Saifem), Bellatrix tworzy zarys Oriona. Jest położona w miejscu jego lewego ramienia. Nazawa „Bellatrix” oznacza z łacińskiego tyle co „wojowniczka”. Innym jej określeniem jest również „Gwiazda Amazonek”.

Parametry fizyko-chemiczne:

Gamma Orionis nie należy do najjaśniejszych gwiazd- nadolbrzymów, jak to jest w przypadku np. Betelgezy czy Rigla. Za to jest zapewne jedną z najgorętszych gwiazd widocznych gołym okiem.

γ Ori jest bardzo silnym źródłem promieniowania ultrafioletowego. Jest około 7100x jaśniejsza od Słońca, a jej promień blisko 6-krotnie przewyższa promień naszej Dziennej Gwiazdy. Promień kątowy Bellatrix to zaledwie 0,00072 sekundy łuku. Zalicza się do typu widmowego B2 III, a temperatura jej powierzchni wynosi blisko 22.000 K. Pod tym względem jest podobna do Spiki, Sauli czy Adhary oraz gwiazd z Pasa Oriona. Bellatix zalicza się do klasy jasności III, a więc do olbrzymów. Charakteryzuje się bardzo niskim wskaźnikiem barwy B-V (-0,22) i posiada wyjątkowo urokliwy błękitny kolor, mocno wyróżniający ją na tle reszty gwiazd Oriona. Intensywny błękit jest dobrze widoczny podczas obserwacji prowadzonych gołym okiem jak i przy użyciu sprzętu optycznego.

W widmie spektroskopowym Bellatrix obecne są słabe linie helu jednokrotnie zjonizowanego. Temperatura 22.000k jest niewystarczająca do całkowitej jonizacji atomów helu, ale za to w zupełności wystarcza do deelektronizacji wodoru. Oprócz tego widmo spektroskopowe Gammy Orionis wskazuje na zawartość atomowego neutralnego helu.

Rozmieszczenie w przestrzeni:

Bellatrix jest oddalona od Ziemi o dystans 250 lat świetlnych. Spośród wszystkich jasnych gwiazd gwiazdozbioru, Bellatrix leży najbliżej naszej planety (patrz: tabela nr 1).

Z tego powodu naukowcy spekulują, iż γ Ori nie powstała we wspólnym molekularnym obloku wodorowym. W obłoku tym prawdopodobnie narodziła się większość gorących niebieskich gwiazd Oriona. Są one powiązane fizycznie z obłokiem, z kolei Bellatrix jest gwiazdą niezależną i niepowiązaną grawitacyjnie z tym obiektem mgławicowym.

Gwiazda-wzorzec:

Gamma Orionis została w 1963r. uznana jako wzorzec, gwiazda o stałej jasności, która miała znaczenie przy ocenie zmian jasności innych gwiazd. Bellatrix jest jasna, a wówczas uchodziła za gwiazdę niezmienną. Jednakże w 1988r. Zauważono, że jasność γ Ori waha się w wąskim zakresie: 1,59^m do 1,64^m. Wówczas nie spełniała już wymogów gwiazdy wzorcowej.

Przyszłość Gammy Orionis:

γ Ori posiada masę nieco ponad ośmiu mas Słońca., a zatem znajduje się na pograniczu minimalnej masy niezbędnej do zakończenia cyklu życiowego wg mechanizmu supernowej. Jeśli mimo wszystko, na skutek oddziaływania wiatru gwiazdowego, Bellatrix utraci zbyt wiele materii i nie spełni wymaganych kryteriów masowych, skończy jako masywny biały karzeł.

Szacuje się, że w przeciągu kilku milionów lat Gamma Orionis przekształci się w pomarańczowego olbrzyma. Na obecnym etapie, Bellatrix opuściła już ciąg główny, a jej otoczka uległa ekspansji zwiększając rozmiar gwiazdy i tym samym znacznie obniżając jej gęstość.

Blada towarzyszka:

Bellatrix posiada gwiazdę towarzyszącą: Gammę Orionis B. Jest ona oddalona od składowej pierwotnej o 178” i posiada jasność wizualną 10,5^m. Należy do typu widmowego M0 i jest czerwoną gwiazdą ciągu głównego o masie bliskiej połowie masy Słońca. Podejrzenia o istnieniu trzech bardzo ciemnych gwiazd systemu, w rzekomej odległości 6”, 12” i 12” zostało zdementowane.

Obserwacje:

Najlepszym czasem na obserwację Bellatrix jest zima, a zwłaszcza grudzień i styczeń. Wówczas gwiazda góruje wysoko nad horyzontem i jest widoczna przez całą noc.

Źródo:

1. SIMBAD Astronomical Database
2. Strona internetowa Jima Kalera, profesora astronomii z University of Illinois
3. The Bright Stars Catalogue, 5^th Revised Ed.
4. M. Millward „Major Stars of The Orion Constellation”