KALENDARZ

kwi
22
wt.
2025
Maksimum Lirydów
kwi 22 całodniowy

Lirydy – rój meteorów związany z kometą Thatchera (C/1861 G1). Ich radiant znajduje się na granicy gwiazdozbiorów Lutni i Herkulesa. Aktywność roju wypada pomiędzy 16 a 25 kwietnia z maksimum występującym w okolicach 21-22 kwietnia z aktywnością na poziomie ZHR=18. Prędkość Lirydów wynosi 49 km/s, są więc zjawiskami dość szybkimi.
Rój Lirydów jest pierwszym rojem, o którym wspominają starożytne kroniki. Najwcześniejsze wzmianki na temat jego aktywności można znaleźć już w chińskich zapiskach datowanych na rok 2000 p.n.e.

Wysoką aktywność tego roju odnotowano także w latach 687 i 15 p.n.e. W znacznie bliższych nam czasach Lirydy też popisywały się wysoką aktywnością. W roku 1803 obserwatorzy amerykańscy odnotowali maksimum z ZHR rzędu 700. W roku 1922 w Polsce obserwowano ZHRy z zakresu 360-600. Trochę niższe maksima z ZHR rzędu 100 odnotowano także w latach 1934, 1945, 1946 i 1982.

W ostatnich latach najwyższą aktywność Lirydów z ZHR=38 odnotowano w roku 2012. W Polsce, dzięki Pracowni Komet i Meteorów, udało się zorganizować dwie duże kampanie obserwacyjne poświęcone temu rojowi (lata 1996, 2004).

Pomimo tego, że Lirydy są rojem bardzo starym, wyróżniają się w miarę ostrym maksimum i krótkim okresem aktywności. Takie zachowanie roju zawdzięczamy orbicie ciała macierzystego roju – komecie Thather (C/1861 G1), która przecina się z ekliptyką pod kątem aż 80 stopni. Tak duże nachylenie powoduje, że meteoroidy z roju Lirydów są prawie wolne od perturbacji grawitacyjnych innych ciał Układu Słonecznego.

Wieczorem w Polsce radiant Lirydów wznosi się ledwie 10 stopni ponad horyzont. Tuż po zachodzie Słońca nie należy więc liczyć na wysokie liczby godzinne. Już jednak około godziny 21 UTC (23 czasu lokalnego) znajduje się on na wysokości 30 stopni, a do świtu wzniesie się nawet do 70 stopni.

 

kwi
24
czw.
2025
W 1990 roku wyniesiono na orbitę Teleskop Hubble’a
kwi 24 całodniowy

Po wznowieniu lotów wahadłowców (przerwa spowodowana katastrofą Challengera) w 1988 roku, wystrzelenie teleskopu zostało zaplanowane na rok 1990. W ramach przygotowań cały kurz, który osadził się na głównym zwierciadle, został usunięty za pomocą dysz z azotem. W celu sprawdzenia pełnej funkcjonalności systemów wszystkie zostały poddane skrupulatnym testom. Wreszcie 24 kwietnia 1990 roku misja STS-31 promu Discovery zakończyła się sukcesem i teleskop został umieszczony na orbicie.

lip
17
czw.
2025
W 1850 roku wykonano pierwszą fotografię gwiazdy
lip 17 całodniowy

Wega była pierwszą sfotografowaną gwiazdą. Miało to miejsce 17 lipca 1850 roku. Jej dagerotyp otrzymano po stusekundowym naświetlaniu w obserwatorium Uniwersytetu Harvada.

lip
28
pon.
2025
1851-pierwsze zdjęcie całkowitego zaćmienia Słońca
lip 28 całodniowy

W Królewcu podczas fazy całkowitej J.Berkowski uzyskał pierwszy w historii obraz fotograficzny (tzw. dagerotyp) całkowicie zaćmionego Słońca.

sie
12
wt.
2025
Maksimum Perseidów
sie 12 całodniowy

 

Nawet „niedzielni” obserwatorzy nieba wiedzą, że co roku spodziewać się można roju meteorów, po którym można oczekiwać nawet 100 zjawisk na godzinę w czasie przyjemnych, ciepłych, lipcowo-sierpniowych nocy. Ich największa wydajność to stosunkowo krótki okres czasu tuż przed połową sierpnia.


RYS HISTORYCZNY
Obserwujemy je już co najmniej prawie 2000 lat, a najstarsze chińskie zapiski o obserwacjach pochodzą z 36 roku naszej ery. Liczne wzmianki pojawiają się w chińskich, japońskich i koreańskich relacjach między ósmym a jedenastym stuleciem ale tylko sporadyczne odniesienia znajdujemy w późniejszych wiekach. Nazywane są „łzami świętego Wawrzyńca” ponieważ 10 sierpnia jest dniem jego męczeńskiej śmierci i datą festiwalu tego świętego we Włoszech. W 1839 roku po raz pierwszy Eduard Heis określił maksymalną ilość meteorów na godzinę (160). Od tej pory, co roku prowadzone są obliczenia ZHR.

Obserwacje i obliczenia poczynione między 1864 i 1866 rokiem przez GV Schiaparelliego pozwoliły wykazać związek między rojem a okresową kometą 109P/Swift-Tuttle, która została odkryta w 1862 roku i było to pierwsze powiązanie roju meteorów z kometą (tuż później Schiaparelli powiązał Leonidy z kometą Tempel–Tuttle). Ostatnie pojawienie się komety 109P/Swift-Tuttle miało miejsce w 1992 roku. Nie było to spektakularne zjawisko ale dawało nadzieję na wysyp meteorów rok później. W sierpniu 1993 roku obserwatorzy z całego świata donosili o 200 do 500 meteorów na godzinę!


RADIANT
Sprawa radiantu Perseidów jest nieco skomplikowana. Główny radiant znajduje się w pobliżu gwiazdy Eta Persei, ale inne radianty wydają się być aktywne w tym samym czasie. Już w 1879 roku W. F. Denning wskazał na istnienie dwóch równoległych rojów z okolic Chi i Gammy Persei. Ten ostatni rój jest jednym z najbardziej aktywnych rojów wtórnych w XX wieku. Jednym z najnowszych przykładów złożoności roju Perseidów są trzy badania przeprowadzone w latach 1969-1971 przez obserwatorów na Krymie. Oprócz głównego radiantu w pobliżu Ety Persei potwierdziły one istnienie radiantów pobliżu Chi i Gamma Persei, jak również drobne „ogniska” pobliżu Alfy i Bety Persei. Te ostatnie są zwykle krótkotrwałe i poruszają się prawie równolegle do głównego radiantu.


KIEDY?
Ziemia na swojej orbicie napotyka pozostałości komety Swift-Tuttle od 17 lipca do 24 sierpnia jednak w najbardziej „zatłoczonym” miejscu znajduje się co roku około 12 sierpnia. Oznacza to, że najwięcej meteorów zobaczymy właśnie w okolicach tej daty, ale mniejsze ilości można złapać przez około dwa tygodnie przed maksimum i niecałe dwa tygodnie po nim. Gwiazdozbiór Perseusza najlepiej widoczny będzie w drugiej połowie nocy.