Teleskopy Cassegraina

Teleskopy Cassegraina to spora rodzinka, począwszy od klasycznego CASSEGRAINA z parabolicznym lustrem głównym i eliptycznym wtórnym, obarczonym umiarkowaną komą, poprzez najlepszy z nich z dwoma hiperbolicznymi lustrami zwany RITCHEY-CHRETIEN wolny całkowicie od komy (teleskop HUBBLA jest oparty na tym systemie) do uproszczonych wersji z wtórnym lustrem sferycznym i głównym eliptycznym nazywanymi DALL-KIRKHAM z czterokrotnie większą komą i aż do egzotycznych układów ze sferycznym lustrem głównym i eliptycznym wtórnym zwanymi PRESSMAN-CAMICHELL z monstrualną wręcz komą.

Osobną rodzinę stanowią Cassegrainy z soczewkowymi korektorami pełno-aperturowymi (czyli o średnicy porównywalnej z lustrem głównym), drogie ale bardzo dobre optycznie. Zasada ich działania jest taka że korektor wprowadza do układu aberrację sferyczną równą sumie aberracji luster, ale z przeciwnym znakiem, co powoduje że aberracje te znoszą się prawie całkowicie.

Najlepszym, ale niestety najdroższym z nich jest konstrukcja zwana HOUGHTON-CASSEGRAIN z dwoma soczewkami o prawie zerowej sile wypadkowej z tego samego gatunku szkła i sferycznymi lustrami, przykładem może być wspaniały teleobiektyw tego typu nazwany przez twórców z firmy ZEISS – SPIEGEL OBJEKTIV o ogniskowej 1000 mm i światłosile 1/5,6, jest skorygowany w polu 5 stopni co wystarcza do obsłużenia średniego formatu 6x6cm. Spotykane światłosiły tego typu układów zaczynają się od 1/4.5!!! Niestety był wyprodukowany w okazjonalnej, rocznicowej i dodatkowo limitowanej serii i jest bardzo drogi, bo kosztuje w dobrym stanie ponad 12 tys. zł. (ceny giełdowe z Berlina) Następnym pod względem jakości systemem wartym wspomnienia jest MAKSUTOW-CASSEGRAIN. Korektorem jest w nim lekko ujemna soczewka meniskowa z kronowego szkła co daje bardzo dobre efekty korekcji w sporym polu rzędu 1,5 stopnia, układ jest wolny od komy i posiada umiarkowaną krzywiznę pola.

W popularnym MTO-11CA będącym właśnie tego typu teleskopem jest jeszcze dodatkowy dwusoczewkowy korektor przed ogniskiem na pęku zbieżnym, co pozwala wyprostować pole i rozszerzyć go do 2,5 stopni, co obejmuje cały kadr małoobrazkowego aparatu jak Zenit czy Praktica. Spotykane światłosiły takich teleskopów meniskowych zaczynają się od 1/4.5 do fotografii do 1/8 do obserwacji wizualnych. Następnym popularnym szczególnie na rynku amerykańskim jest system SCHMIDTA-CASSEGRAINA oferowany masowo przez firmy MEADE, CELESTRON oraz kilka pomniejszych. Jego korektorem jest płasko asferyczna lub obustronnie asferyczna płytka Szmidta. System taki ze sferycznymi lustrami obarczony jest niestety komą porównywalną z Newtonem i jeszcze większą krzywizną pola co czyni go mało przydatnym do bardziej profesjonalych zastosowań, a jedyną jego zaletą jest krótka i lekka tuba optyczna.

Niestety wszystkie popularne tańsze modele posiadają te wady, a retuszowane lustro wtórne dające system wolny od komy posiadają tylko najdroższe, nowe modele naszpikowane nowoczesną elektroniką (ceny ponad 2500 $) produkowane po 1998 roku. System ten posiada też dokuczliwe odblaski od prawie płaskiego korektora.

Problemowi odblasków stawiła czoło niewielka belgijska firma LICHTENKNECKER wypuszczając serię SCHMIDTÓW-CASSEGRAINÓW ze światłosiłą 1/4.5 oraz wygiętą na kształt menisku płytką Schmidta, wolnych od odblasków oraz od komy. Teleskopy te o średnicy 168 mm, posiadają ogniskową 760 mm i perfekcyjne płaskie pole widzenia o rozmiarze 4.5 stopnia wystarczające do obsługi średniego formatu 6x6cm jak i do obserwacji wizualnych. Niestety i tym razem cena tego teleskopu jest dla nas mało przystępna.

W przeciwieństwie do teleskopów Newtona światłosiła całego układu nie jest równa światłosile zwierciadła głównego tylko dalej zmienia się na wtórnym lustrze. Teleskopy te charakteryzują się małą światłosiłą (od f/15 do nawet f/25), czyli są bardzo ciemne, a co za tym idzie nadają się do obserwacji Księżyca i planet, pod warunkiem że mają udaną optykę. Znacznie gorzej widzimy w nich mgławice czy komety.

Warto jeszcze wspomnieć o systemie Klewtzowa w którym pełnoaperturowy menisk zastąpiony jest dwuelementowym korektorem przed zwierciadłem wtórnym. Ponieważ wszystkie powierzchnie optyczne są sferyczne układ ten jest stosunkowo prosty do wykonania a więc i tani. Ma płaskie pole, szczątkową komę i aberrację chromatyczną (znacznie mniejszą niż teleskopy Maksutowa).

Popularni producenci Cassegrainów:

• Meade
• Sky-Watcher
• Celestron