Earendel – najbardziej odległa gwiazda
WHL0137-LS, znana również jako Earendel, to gwiazda w gwiazdozbiorze Wieloryba. Odkryta w 2022 roku jest najbardziej odległą znaną nam gwiazdą, znajdującą się w odległości 28 miliardów lat świetlnych (8,6 miliarda parseków). Earendel prawdopodobnie ma masę od 50 do 100 mas Słońca i efektywną temperaturę powierzchni wynoszącą co najmniej 20.000°C. Gwiazdy tak duże zwykle eksplodują jako supernowe zaledwie kilka milionów lat po utworzeniu. Chociaż jest to mało prawdopodobne, Earendel może być gwiazdą III populacji, co oznacza, że nie zawiera prawie żadnych pierwiastków poza pierwotnym wodorem i helem, z niewielką domieszką litu.
Odkrycie gwiazdy Earendel przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a zostało zgłoszone 30 marca 2022 roku. Gwiazda jest wykrywalna dzięki soczewkowaniu grawitacyjnemu, spowodowanemu obecnością gromady galaktyk WHL0137-08 pomiędzy nią a Ziemią. Symulacje komputerowe efektu soczewkowania sugerują, że jasność gwiazdy została „powiększona” od tysiąca do czterdziestu tysięcy razy. Daty zebrania światła gwiazdy przez Hubble’a to 7 czerwca 2016, 17 lipca 2016, 4 listopada 2019 i 27 listopada 2019 roku. Dane zostały zebrane podczas programu Hubble’s Reionization Lensing Cluster Survey (RELICS), prowadzonego przez współodkrywcę Dana Coe z Space Telescope Science Institute (STScI). Program RELICS miał na celu odkrycie galaktyk o wysokim przesunięciu ku czerwieni, które istniały we wczesnym wszechświecie.
Gwiazda otrzymała nazwę „Earendel”, pochodzącą ze staroangielskiego określenia oznaczającego „gwiazdę poranna” lub „wschodzące światło”. Eärendil to także postać z jednej z książek J.R.R. Tolkiena – „Silmarillion”. Eärendil podróżował po niebie z klejnotem Silmaril, który dla mieszkańców Śródziemia wydawał się jasny jak gwiazda. Astronom Michelle Thaller potwierdziła, że nawiązanie do Tolkiena było zamierzone. Galaktyka macierzysta gwiazdy, WHL0137-zD1, została nazwana „Sunrise Arc”, ponieważ soczewkowanie grawitacyjne zniekształcało jej światło w długi łuk. Zwykle w perspektywie takich odległości, całe galaktyki wyglądają jak małe smugi, a światło milionów gwiazd miesza się ze sobą, co uniemożliwie identyfikację poszczególnych gwiazd.
Earendel, najdalsza gwiazda znana astronomom, na zdjęciu z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a. (Źródło zdjęcia: NASA/ESA/Space Telescope Science Institute)
Światło gwiazdy wykryte przez Hubble’a zostało wyemitowane 900 milionów lat po Wielkim Wybuchu. Stwierdzono, że gwiazda ma przesunięcie ku czerwieni 6,2 ± 0,1, co oznacza, że dotarło do nas 12,9 miliarda lat później. Jednak ze względu na rozszerzanie się wszechświata, obecna pozycja gwiazdy znajdowałaby się w odległości około 28 miliardów lat świetlnych. Poprzednia najbardziej odległa gwiazda, MACS J1149 Lensed Star 1 (znana również jako Icarus/Ikar), odkryta przez Hubble’a w 2018 roku, ma przesunięcie ku czerwieni 1,49, co umieszczałoby ją w odległości około 14,4 miliarda lat świetlnych.
30 lipca 2022 roku gromada galaktyk WHL0137-08, gwiazda Earendel i jej galaktyka macierzysta były obserwowane przez kamerę Near Infrared Camera (NIRCam) na pokładzie Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba. NIRCam to główny detektor Webba, zaprojektowany do przechwytywania światła o długości fali od 0,6 mikrona (widoczna czerwień) do 5 mikronów (średnia podczerwień).
Zdjęcie Earendel wykonane przez teleskop Jamesa Webba. Źródło: NASA, ESA, CSA, STScI.
Zadaniem NIRCam jest wykrywanie światła pochodzącego z najwcześniejszych gwiazd i galaktyk, a także obiektów Pasa Kuipera w naszym Układzie Słonecznym oraz młodych gwiazd w Drodze Mlecznej. JWST został zaprojektowany do badania pierwszych gwiazd. Do niedawna zakładaliśmy, że oznacza to populacje gwiazd w pierwszych galaktykach – napisali astronomowie z Space Telescope Science Institute w Maryland, który zarządza Webbem i Hubble’m. Ale w ciągu ostatnich lat odkryto trzy pojedyncze silnie soczewkowane gwiazdy. Daje to nową nadzieję na bezpośrednie obserwowanie pojedynczych gwiazd z kosmologicznych odległości za pomocą JWST.
Członkowie zespołu Webba obiecali w najbliższym czasie przedstawić bardziej szczegółowe wyniki badań gwiazdy. Astronomów szczególnie interesuje jej skład chemiczny. Earendel powstał zanim Wszechświat został wypełniony ciężkimi pierwiastkami. Jeśli analiza wykaże, że Earendel rzeczywiście składa się tylko z pierwotnego wodoru i helu, stanie się pierwszym przedstawicielem hipotetycznej jeszcze III populacji, obejmującej pierwsze gwiazdy we Wszechświecie, które powstały bezpośrednio po Wielkim Wybuchu.
563 views
Ale ona już nie istnieje. Jak można powiedzieć że to najbardziej odległa gwiazdą