Lornetka w astronomii

Każdy, kto interesuje się astronomią obserwacyjną, powinien mieć w swoim sprzętowym arsenale przyzwoitej jakości lornetkę. Rozpoczynam od twierdzenia, które może być dla kogoś dyskusyjne, ale w praktyce nawet bardzo doświadczeni obserwatorzy, uzbrojeni w duże teleskopy i walizki okularów, zwykle mają w pogotowiu co najmniej jedną lornetkę. Jeśli jesteś na samym początku swojej nowej astronomicznej pasji, pomyśl czy w Twojej szufladzie nie leży lornetka służąca wcześniej do obserwacji natury, albo może znasz kogoś, kto będzie w stanie Ci taką pożyczyć. Jeśli tak, przestań to czytać i idź po nią. Ja poczekam.

Nie mam wątpliwości, że pod ciemnym, rozgwieżdżonym niebem, obserwacje za pomocą poręcznej lornetki mogą być jednym z najprzyjemniejszych sposobów na czerpanie radości z tego hobby: jest to proste i intuicyjne. Zamieniając raz po raz gołe oko na lornetkę, możesz docenić piękno całego nieba i nie znam lepszego sposobu na poznanie gwiazdozbiorów. Wedle uznania, możesz zrobić z tego zaplanowany wieczór, z przygotowaną listą obiektów i mapą, która Cię poprowadzi, lub po prostu wyskoczyć na chwilę, aby spontanicznie nacieszyć oczy. Bez względu na to, jaką lornetkę właśnie wydobyłeś z szafy (oczywiście mając cały czas na uwadze kwestię jakości wykonania), będzie doskonałym dodatkiem do obserwacji gołym okiem. W pogodną, ​​ciemną noc Twoje oczy mogą zobaczyć do ok. 3000 gwiazd, ale kiedy użyjesz nawet skromnej lornetki, liczba ta wzrasta kilkadziesiąt razy! 

Z tej perspektywy, ogromnym błędęm jest pomijanie lornetki jako wartościowego narzędzia obserwacyjnego. Dlaczego przy pierwszym zainteresowaniu astronomią lub szukaniu prezentu dla młodej osoby zwykle pytamy „Jaki TELESKOP mam kupić?”. Odpowiedź w wielu przypadkach (jednak bez generalizowania!) to sztucznie pompowany kult powiększenia. Jeśli jesteś nowicjuszem w astronomii lub jeśli lubisz duże, otwarte gromady gwiazd i rozległe mgławice, lornetka ze swoim wygodnym polem widzenia może w rzeczywistości działać lepiej niż teleskop.

Jeśli rozpoznasz, że Twoim głównym zainteresowaniem w astronomii jest odkrywanie drobnych szczegółów na planetach, lub struktur w odległych galaktykach, prawdopodobnie w końcu będziesz chciał mieć do dyspozycji teleskop, oferujący znacznie więcej z kwestii rozdzielczości i powiększenia. Jednak nawet wtedy prawdopodobnie zauważysz, że błędem byłaby całkowita rezygnacja z lornetki, która może znakomicie uzupełniać się z oferującym inne walory teleskopem. Często mówi się, że lornetki są najlepszymi „pierwszymi teleskopami”, jakie można kupić ale nawet doświadczony astronom zwykle ma je przy sobie.

Termin „lornetka astronomiczna” nie jest ściśle zdefiniowany i w typowej rozmowie z innymi miłośnikami lornetkowych obserwacji, odnosi się zwykle do lornetek o obiektywach o średnicy 70mm lub większych. Jednak dla wygody będziemy stosować ten termin dla każdej lornetki używanej w astronomii, czyli w praktyce…każdej lornetki, o co najmniej przyzwoitej jakości.

ŁATWIEJ NA POCZĄTEK

Podstawowa zaleta lornetki to (zwykle) cena i dostępność. Na wielokrotnie zadawane pytanie „mam kilkaset/tysiąc złotych, co kupić na początek?” bardzo często odpowiedzią będzie: „lornetkę”. Przy galopujących wzrostach cen w ostatnich latach, niemożliwe staje się kupno sensownej jakości teleskopu w takich widełkach budżetowych, szczególnie gdy mówimy o sprzęcie sklepowym. Co więcej, aby wziąć lornetkę do rąk, nie trzeba pokonywać dziesiątek czy setek kilometrów do najbliższego sklepu astronomicznego. Popularne modele (jak np lornetki Nikona) są obecne w ofercie sklepów myśliwskich, fotograficznych czy nawet dużych marketach AGD/RTV. 

Lornetka będzie również znacznie łatwiejsza w obsłudze niż teleskop. To trochę jak porównywanie aparatu w smartfonie do modeli używanych przez profesjonalnych fotografów. Intuicyjnie kierujesz lornetkę na to, co chcesz zobaczyć i przez nią patrzysz, mając przed oczyma w żaden sposób nie odwrócony (w przeciwieństwie do typowego zestawu teleskop – okular) obraz. To intuicyjne „wskazywanie” znacznie ułatwia znajdowanie obiektów, a następnie przechodzenie od jednego ciała niebieskiego do drugiego. Korzystając z lornetki, łatwiej jest poznać położenie gwiazd, planet i kształtów konstelacji, tworząc w ten sposób podstawę do lepszego zrozumienia nieba.

Kolejnym powodem, dla którego lornetki są doskonałe dla początkujących astronomów, jest to, że używanie dwojga oczu jest po prostu lepsze (naturalne dla człowieka!) niż używanie jednego. Twój mózg będzie w stanie „stworzyć” lepszy obraz, gdy otrzyma informacje z obu oczu.W efekcie uzyskamy bardziej trójwymiarowy efekt, niż „płaski” widok w okularze teleskopu. Badania wykazały, że używanie obojga oczu do oglądania obiektów niebieskich zwiększa kontrast obrazu, rozdzielczość i światłoczułość aż o 40%. Na uwagę zasługuje nie tylko piękno widoku, ale również (a może przede wszystkim?) pole widzenia. Klasyczne lornetki „do ręki” dysponują polem widzenia 5-6°, podczas gdy większość teleskopów jest ograniczona do mniej więcej 2-2,5° widoku, nawet przy najmniejszym powiększeniu i dużym polu widzenia okularu.

Trzeba też być przygotowanym na „najgorszy scenariusz”. Co zrobisz z teleskopem, jeśli uznasz, że astronomia nie jest tak interesująca, jak początkowo sobie wyobrażałeś? Będziesz zmuszony do sprzedaży. Dobra lornetka będzie użytecznia nie tylko w astronomii i warto taką posiadać. W ten sposób, schemat działania zawarty we wstępie jest zupełnie „odwracalny”.

KRYTERIA WYBORU

Jeśli jesteś zupełnie nowy w optyce, w tym optyce astronomicznej, dla własnego dobra powinieneś zapoznać się z różnymi kryteriami wyboru lornetki. Kolejne aspekty, takie jak pole widzenia, rodzaj szkła pryzmatycznego, znaczenie powłok, rozmiary obiektywów, wpływ źrenic wyjściowych i odstępu źrenicy na wrażenia itd., będą niezwykle ważne dla czerpania radości z nieba. Szukamy lornetki, która przepuszcza możliwie najwięcej światła do Twoich oczu z najczystszym i najostrzejszym obrazem, a jednocześnie jest tak lekka, jak to możliwe (dla Twoich potrzeb) i łatwa w użyciu.

Większość lornetek przeznaczona jest do innych celów niż astronomia. Dobra lornetka do obserwacji „dziennych” będzie zwykle również dobrą lornetką astronomiczną, ale w niektórych przypadkach wymagania będą się różnić. Wodoodporność czy szybkie ustawianie ostrości, nie będą niezbędne w astronomii. Lornetka używana w ciągu dnia może oferować znacznie mniejszą źrenicę wyjściową (mniejsze obiektywy przy takim samym powiększeniu) ponieważ źrenica naszego oka kurczy się i skutecznie „wycina” resztę światła. Jednak w przypadku obserwacji astronomicznych, powiększona źrenica oka w ciemności skorzysta z dodatkowego światła gromadzonego przez większe obiektywy. Jakich zatem cech należy szukać w lornetkach dla astronomii?

• ROZMIAR

Optymalna wielkość lornetki dla miłośnika obserwacji astronomicznych? Bez wątpienia jedne z najlepszych modeli dla początkujących, to konfiguracje „ogólnego przeznaczenia” od 7×50 do 10×50. To najpopularniejsze lornetki astronomiczne i nie bez przyczyny! To największe lornetki, które można w miarę wygodnie trzymać w ręku przez dłuższy czas, w pozycji ciała koniecznej do obserwacji nieba. Zapewniają również doskonałe pole widzenia i gromadzą już całkiem sporo światła. Jeśli lornetka będzie przeznaczona dla „młodej twarzy”, upewnij się, że wybierasz instrument o odpowiednim rozstawie źrenic. Warto również wziąć pod uwagę wagę lornetki i siłę osoby, która będzie jej używać. Obserwatorzy gwiazd zwykle trzymają lornetkę przy oczach przez dłuższy czas niż obserwatorzy ptaków czy krajobrazów.

Czy to oznacza, że posiadając już dobrej jakości lornetkę 8×25, 8×30, 8×40 albo o zbliżonych parametrach, nie warto nawet zwrócić na nią uwagi? Absolutnie nie! Możliwe, że nie pisałbym tego tekstu, ani w ogóle nie zainteresował się astronomią na poważnie, gdyby w moim rodzinnym domu nie leżała lornetka 8×30 (Zeiss Deltrentis) o polu widzenia (8,6°) i jakości obrazu, które wręcz zachęcają do poznawania nocnego nieba. Mniejsza waga i rozstaw źrenic mogą okazać się zbawienne, szczególnie gdy w świat astronomii chcemy wprowadzić dziecko. Lornetka jest narzędziem i jak każde narzędzie, powinna być dopasowana do możliwości użytkownika i postawionego celu.

• APERTURA (ROZMIAR) OBIEKTYWÓW

To element mocno związany z ogólnym rozmiarem lornetki. Oczywiście im większe soczewki, tym większa lornetka, więc rozmiar obiektywów kieruje nas do kwestii poruszanych w pierwszym kryterium. Lornetki trzymane w ręku muszą być wystarczająco lekkie, aby utrzymać je w miarę komfortowo skierowane w niebo, podczas gdy lornetki zamontowane na statywie mogą być bardzo duże.

W przypadku modelu 10×50, druga liczba (50) odnosi się do średnicy soczewek obiektywów w milimetrach. Soczewki obiektywowe znajdują się z przodu lornetki – najdalej od oczu, a ich celem jest zbieranie i skupianie światła. Im większa soczewka obiektywu, przy takiej samej jakości wykonania, tym więcej światła gromadzi. Jest to bardzo ważne w warunkach słabego oświetlenia (czyli naturalnych warunków dla miłośnika astronomii), ponieważ więcej zebranego światła nie tylko zapewni jaśniejszy obraz, ale także zapewni więcej szczegółów obserwowanych obiektów. Warto zapamiętać tę prostą zasadę, ponieważ jest jedną z kluczowych przy wyborze jakiegokolwiek sprzętu optycznego.

Lornetki z obiektywami 60 mm lub więcej są uważane za lornetki „statywowe”. Chociaż możliwe jest trzymanie w ręku lornetki 10×70 lub nawet 15×70 przez krótki czas (chwytając je wokół tubusów w pobliżu obiektywów), ich waga szybko da o sobie znać w czasie dłuższego wpatrywania się w obiekt bądź przeszukiwania nieba. Dlatego przy dłuższym użytkowaniu warto użyć statywu. Lornetki o powiększeniu od 15x i obiektywach od 70 mm mogą konkurować i przewyższać widok z niektórych małych teleskopów w przypadku niektórych typów obiektów, a Ty utrzymujesz komfort używania dwojga oczu. Typowe apertury to 70, 80, 100 mm. (istnieją nawet modele 150 mm — odpowiedniki dwóch 6-calowych teleskopów, po jednym na każde oko!). Pewnym minusem wielu dużych lornetek jest ich stałe powiększenie, chociaż dostępne i coraz bardziej popularne są również lornety oferujące wymienne okulary.

• POWIĘKSZENIE

Powiększenie (lub moc) lornetki jest odniesieniem do stopnia, w jakim obraz, który oglądasz, jest powiększony. W przypadku lornetki 10×50 pierwsza liczba (10) to powiększenie lornetki. Powiększa obraz dziesięciokrotnie w porównaniu do widoku nieuzbrojonym okiem. Pierwsza myśl jest taka, że im mocniejsza lornetka, tym lepiej. Niekoniecznie tak jest. Przede wszystkim dodanie „mocy” do lornetki zmniejsza jasność obrazu oraz zwiększa potrzebę stabilnego uchwytu. Lornetki o powiększeniu większym niż 12x będą trudne do  utrzymania, a nawet minimalne ruchy dłoni przełożą się na niekomfortowe drgania obrazu. Część doświadczonych obserwatorów twierdzi nawet, że lornetki o powiększeniu powyżej 10x nie są praktyczne, jeśli nie są zamontowane na statywie.

Pomimo ograniczeń, powiększenie jest jednak istotne z dwóch powodów. Po pierwsze, umożliwia dostrzeżenie szczegółów, których normalnie nie byłbyś w stanie zobaczyć. Po drugie, zwiększenie powiększenia przyciemnia tło nieba, poprawiając kontrast niektórych obiektów. Jeśli nie obserwujesz pod wyjątkowo ciemnym niebem, nieco większa moc może okazać się pomocna.

Zachowując wszystkie inne aspekty lornetki, zwiększenie mocy nie tylko zmniejszy jasność, ale także zmniejszy odstęp źrenicy (odległość oczu od okularów – ważne dla osób noszących okulary) i pole widzenia. Do tych kwestii wrócimy bardziej szczegółowo niżej, ale warto wiedzieć, że powiększenie ma na nie istotny wpływ.

• POLE WIDZENIA

Pole widzenia to po prostu szerokość obszaru, który możesz zobaczyć w okularze. Jest zwykle mierzone w metrach na 1000 metrów i określane jako „pole liniowe”. Kiedy jest mierzone w stopniach, nazywane jest „polem kątowym” i można je przeliczyć na pole liniowe mnożąc pole kątowe przez 17,5 m. Przykładowo, z lornetką o polu 6 stopni, zobaczysz pole liniowe o szerokości 105 metrów w odległości kilometra. Wybierając swoją lornetkę, prawdopodobnie spotkasz się w obydwoma oznaczeniami.

Ogniskowa obiektywów (a nie ich średnica) i rodzaj (pole własne) użytych okularów determinują pole widzenia. Należy tu zwrócić uwagę: wybór niedrogiej lornetki w celu uzyskania szerokiego pola widzenia będzie prawdopodobnie słabą inwestycją. To dlatego, że producent nie może sobie pozwolić na stratę pieniędzy na produkcie (to zrozumiałe!) i prawie zawsze osiągnie szeroki kąt widzenia kosztem jakości obrazu. O wiele więcej przyjemności znajdziesz w ostrym i wyraźnym chociaż mniejszym polu widzenia niż w dużym, ale wyraźnie gorszym jakościowo widoku! Zawsze przed zakupem warto sprawdzić ostrość obrazu od krawędzi do krawędzi. To normalne i akceptowalne, że krawędzie pola widzenia instrumentu nie są tak ostre, jak obrazy w centrum, ale nie chcesz znaczących wad. Poświęć trochę czasu na przejrzenie lornetek w różnych przedziałach cenowych, aby zobaczyć różnice. 

Chociaż pole widzenia lornetek astronomicznych nie jest tak ważne, jak dla osób używających lornetek do oglądania szybko poruszających się obiektów, takich jak ptaki, nadal jest dość istotną kwestią. Szerokie pole widzenia ułatwi skanowanie nocnego nieba i znajdowanie obiektów podczas obserwacji przez lornetkę. Często uwagę zwraca się na powiększenia i nie ma wątpliwości, że duże powiększenia są bardzo wskazane w pewnych okolicznościach, jednak wiele obiektów na niebie jest zbyt dużych, aby zmieścić się w polu widzenia okularu o dużym powiększeniu. Obiekty te wymagają szerokiego pola widzenia, aby docenić ich piękno i delikatną formę z głębią kosmosu wokół. Lornetki z możliwie szerokim polem mogą wydawać się najlepsze, ale możesz posunąć się za daleko i lornetki o szerokim polu widzenia mogą pokazywać zniekształcone lub nieostre obrazy gwiazd na krawędziach pola. Mówiąc prościej, mniejsze powiększenie często oznacza szersze pole widzenia. Więc to, czego szukasz, to jak najszersze pole widzenia w wybranym powiększeniu.

• PRYZMATY

Lornetki powszechnie wykorzystują jeden z dwóch systemów pryzmatów:

1. pryzmat dachowy
2. pryzmat Porro (nazwany tak na cześć wynalazcy Ignazio Porro)

Możesz łatwo wizualnie stwierdzić, który system jest używany w lornetce, ponieważ lornetki dachowe mają zwykle proste tubusy od okularów po obiektywy, a lornetki z pryzmatem Porro mają przesunięcie (złamanie) w tubusie, więc obiektyw nie jest ustawiony w jednej linii z okularem.

Tradycyjnie uważa się, że pryzmaty Porro zapewniają lepsze wrażenia optyczne niż pryzmaty dachowe. Inżynierowie Zeiss odkryli, że przesunięcie fazowe pryzmatu dachowego można skorygować, pokrywając je powłokami podobnymi do powłok soczewek. Mniej więcej pod koniec lat 80 XX wieku, producenci zaczęli nakładać powłokę z przesunięciem fazowym na pryzmaty dachowe, dzięki czemu uzyskano pryzmat dachowy równy pryzmatowi Porro. Kiedyś taka powłoka korygująca fazę ograniczała się do najlepszych lornetek takich firm jak Zeiss, Leica czy Swarovski, ale szybko została zastosowana przez Nikona, Pentaxa i innych, a spopularyzowała się w latach 90. XX wieku.

Jednak obie konstrukcje pryzmatów mają zalety unikalne dla ich konstrukcji. Konstrukcja z pryzmatami Porro jest łatwiejsza w produkcji, a co za tym idzie, ma znacznie niższą cenę niż lornetka dachopryzmatyczna o tej samej jakości optycznej. Konstrukcja pryzmatu dachowego jest prawie zawsze lżejsza i bardziej kompaktowa niż pryzmat Porro. Co więcej, konstrukcja pryzmatu dachowego pozwala na zastosowanie długiego zawiasu typu fortepianowego, co skutkuje mocniejszą, bardziej wytrzymałą lornetką, która lepiej utrzymuje kolimację. W związku z rosnącą konkurencją w dziedzinie wysokiej jakości lornetek dachowych, ich ceny stają się przystępne dla prawie każdego.

Kupując lornetkę, zwykle spotykamy się z dwoma oznaczeniami szkła użytego do produkcji pryzmatów. Szkło pryzmatów będzie prawdopodobnie albo szkłem borokrzemianowym (BK-7), albo szkłem koronowym barowym (BaK-4). Chociaż BaK-4 kosztuje producenta (zatem również Ciebie jako klienta) nieco więcej, zdecydowanie warto zainwestować w BaK-4, ponieważ zapewnia znacznie jaśniejszy, ostrzejszy obraz niż BK-7. Pryzmaty BK-7 znajdziesz zwykle w tańszych lornetkach, w których poświęca się jakość, aby konkurować ceną. Jeśli producent nie deklaruje jakie szkło zostało użyte, to dobrze zrobimy unikając takiej lornetki. Mówiąc inaczej, zwracaj uwagę tylko na te modele, co do których masz pewność, że posiadają pryzmaty ze szkła BaK-4.

• WIELKOŚĆ I ODSTĘP ŹRENICY WYJŚCIOWEJ (szczególnie ważne dla osób noszących okulary)

Podczas gdy rozmiar soczewki obiektywu w dużym stopniu określa ilość światła wpadającego do lornetki, nie określa ona całkowicie ilości światła wpadającego do oczu, co jest o wiele ważniejsze. Żrenica wyjściowa określa szerokość słupa światła wychodzącego z okularu i jest obliczany poprzez podzielenie rozmiaru obiektywu przez powiększenie lornetki. W ciemnych i słabych warunkach oświetleniowych maksymalny rozmiar źrenicy ludzkiego oka wynosi zazwyczaj do 7/8 mm dla osób poniżej 25 roku życia (zwykle około 7 mm) – ten maksymalny rozmiar również będzie się powoli zmniejszał wraz z wiekiem.

Z tego powodu, poza bardzo małą korzyścią łatwości użytkowania, nie ma większego sensu sytuacja, gdy źrenica wyjściowa lornetki będzie większa od źrenicy oka. Ale źrenica wyjściowa mniejsza od źrenicy będzie oznaczać, że obraz będzie postrzegany jako ciemniejszy. Jeśli użyjesz lornetki 7×50 w bardzo słabych warunkach oświetleniowych, średnica źrenicy wyjściowej będzie wynosić 7,1 mm i jest duża szansa, że będzie to rozmiar zbliżony do źrenicy Twojego oka zaadaptowanego do ciemności, co oznacza pełne wykorzystanie możliwości obiektywów lornetki. W skrócie: w astronomii będziemy szukać źrenicy wyjściowej wynoszącej 5 (jak w polecanych lornetkach 10×50) lub więcej, jednak przy większych powiększeniach nie zawsze jest to możliwe, ponieważ obiektywy musiałyby być duże i ciężkie, co kieruje nas w stronę dużych lornet statywowych. 

Odstęp źrenicy w lornetce jest bardzo ważny, dla osób noszących okulary. Odsunięcie źrenicy to odległość od okularu lornetki, przy której wciąż można objąć wzrokiem całe pole widzenia. Dla osób noszących okulary korekcyjne, odsunięcie źrenicy powinno wynosić co najmniej 15 mm (a najlepiej kilka mm więcej). Ponieważ soczewki okularów korekcyjnych odstają od naszych oczu o około 10 do 13 mm, dłuższy odstęp źrenicy jest niezwykle pomocny, a nawet konieczny. Grubość soczewek okularowych również może mieć wpływ na osiągnięcie komfortowego odstępu od źrenicy. Jeśli osoba nosząca okulary korekcyjne nie ma astygmatyzmu lub innej wady wzroku w poważnym stopniu, będzie mogła z nich zrezygnować podczas używania lornetki. Regulacja ostrości w każdym okularze lornetki pozwala zniwelować wadę wzroku (nadwzroczność albo bliskowzroczność) w zakresie kilku dioptrii.

Istotne w tym temacie będą dobrze wykonane muszle oczne. Ten element w wyborze lornetki jest często niedoceniany, a czasem wręcz pomijany co jest sporym błędem, który może później zaważyć na braku komfortu w czasie obserwacji, które z założenia miały sprawiać przyjemność. W przypadku osoby, która nie nosi okularów, odpowiednie muszle oczne pomagają utrzymać oko przed powierzchnią soczewki okularu, oraz chronić (izolować) przed wpływem pobobnczego światła. W takim przypadku, rozsądny odstęp źrenicy również będzie wygodniejszy, ponieważ oczy nie muszą być „dociskane” do muszli ocznych, aby zobaczyć pełne pole widzenia. 

• DETALE OPTYCZNE I MECHANICZNE

Sposób ustawiania ostrości nie jest elementem, który będzie miał istotny wpływ na wybór lornetki, ale warto poświęcić mu kilka słów. Większość lornetek ustawia ostrość za pomocą centralnego pokrętła, które jednocześnie reguluje oba tubusy. Niektóre jednak są zaprojektowane tak, aby indywidualnie ustawiać ostrość każdego okularu. Ponieważ ustawianie ostrości na każdym okularze jest bardziej czasochłonne i mniej niewygodne, lornetki z centralnym ogniskowaniem są znacznie powszechniejsze w ogólnym użyciu.

Prawie wszystkie lornetki z centralnym ogniskowaniem mają możliwość oddzielnej regulacji ostrości dla jednego oka, zwykle tego prawego. Nazywa się to „korekcją dioptrii”. Dostosowuje lornetkę do różnicy między oczami, ponieważ często zdarza się różna wada dla każdego z oczu jednego człowieka. Korzystanie z tego zindywidualizowanego ustawienia ostrości wymaga użycia centralnego ogniskowania w celu dostosowania ostrego obrazu dla lewego oka (gdy prawe jest zamknięte), a następnie zamknięcia lewego podczas ustawiania ostrości za pomocą regulacji dioptrii dla prawego oka. Indywidualne ustawianie ostrości dla każdego z okularów jest spotykane w większości dużych, astronomicznych lornetek i osobiście uważam taką opcję za wygodniejszą, a przede wszystkim bardziej precyzyjną, szczególnie gdy umieścimy taką lornetę na statywie.

Większość lornetek posiada specjalne powłoki antyodblaskowe na granicy powietrze-szkło, które redukują odbicie światła, a tym samym zapewnia użytkownikowi jaśniejszy i ostrzejszy obraz. Podobnie jak szkło, z którego wykonane są pryzmaty, powłoki soczewek są bardzo ważne dla jakości lornetki i jej zdolności do przepuszczania światła. Trzeba zwrócić szczególną uwagę na to, jak producent opisuje powłoki lornetki. W idealnym przypadku chcesz zobaczyć „Fully Multi-Coated”, co oznacza, że wszystkie powierzchnie powietrze-szkło otrzymały wiele warstw powłok. Jeśli widzisz tylko „Fully Coated” lub „Multi-Coated”, oznacza to, że tylko niektóre powierzchnie mają powłoki lub mają tylko jedną powłokę, a zatem nie będą spisywały się nieco słabiej (w pewnym uproszczeniu i założeniu podobnej jakości samych warstw). Nowoczesna lornetka powinna mieć wielowarstwowe powłoki, które stały się szerzej stosowane po latach 80. XX wieku. 

Na jakość obrazu będzie miało wpływ również wyczernienie wnętrza lornetki. Jeśli wewnętrzne powierzchnie obudowy nie są odpowiednio wyczernione, to na ogół powoduje to dodatkowe, niepożądane odbicia światła. Możesz łatwo stwierdzić, czy lornetka, na którą patrzysz, jest odpowiednio wyczerniona wewnątrz obudowy, patrząc w nią przez obiektyw. Zazwyczaj najlepsze jest patrzenie pod niewielkim kątem. Jeśli bez trudu widzisz wewnętrzne ściany, przemyśl jeszcze raz taki zakup.

LORNETKI TYPU „ZOOM”

Niektórzy kupując lornetkę, mogą mieć w głowie zrozumiały tok myślenia, że lornetka „zoom” to sprytny zakup, ponieważ zapewnia szeroki zakres powiększeń za cenę jednego instrumentu. Niestety nie uwzględnia kompromisów w jakości optycznej, wymaganych w lornetce zmiennoogniskowej. W ogromnej większości przypadków, najlepszym pomysłem będzie unikanie takiego instrumentu. Pewnymi wyjątkami od reguły mogą być bardzo dobrej jakości (i  z odpowiednio wysoką ceną) modele, jak Leica Duovid, chociaż sam producent zaznacza, żeby nie traktować tego instrumentu jak lornetki zoom, mimo oferowania więcej niż jednej wartości powiększenia.

Z perspektywy optycznej, lornetka z zoomem zwykle wymaga ponownego ustawienia ostrości po zmianie powiększenia. Ponieważ zawierają one szereg kompromisów optycznych, aby poprawnie działać, optyka zmiennoogniskowa jest podatna na znaczne zniekształcenia (wady optyczne). Są one znacznie bardziej powszechne w lornetkach z zoomem niż „standardowe” lornetki z jednym stałym powiększeniem. Okulary z zoomem oferują również mniejsze pole widzenia. Chociaż może to nie być ostateczny czynnik decydujący, pewnie już punkcie o polu widzenia zauważyłeś, że nie jest to istotna kwestia przy wyborze instrumentu.

KRÓTKO O STATYWACH

Każda lornetka, która ma być używana w astronomii z powiększeniem powyżej 10x lub 12x i/lub z obiektywami 70mm oraz większymi, będzie na dłuższą metę wymagała statywu. Im większa i cięższa lornetka, tym większy i mocniejszy montaż, którego potrzebujesz.

Większość dużych i solidnych statywów fotograficznych sprawdzi się nieźle z lornetkami 70-80mm i niektórymi 100mm. Pamiętaj, aby porównać wagę lornetki z maksymalnym udźwigiem statywu, jeśli masz dostęp do takiej informacji. Niestety wartość ta nie jest ustandaryzowana, nie uwzględnia detali konstrukcji statywu, ani nie zagwarantuje, jak dobrze poradzi sobie z dużą lornetką, ale od tego warto zacząć. W praktyce, waga lornetki powinna być wyraźnie mniejsza niż teoretyczny maksymalny udźwig statywu.

Można użyć większości standardowych statywów, ale ponieważ skierujesz swoją lornetę w górę, oznacza to, że okulary mogą znaleźć się w niewygodnej  dla Ciebie pozycji. Aby to obejść, musisz upewnić się, że masz statyw, który jest wystarczająco wysoki, aby można było się pod niego dostać, lub użyć krzesła i ustawić się prawie pod statywem. Innym rozwiązaniem (bardzo cenionym!) są  tzw. żurawie lornetkowe, które dzięki swojej konstrukcji, umożliwiają dużo wygodniejsze obserwowanie nieba lornetką (nawet w okolicy zenitu), niż za pomocą tradycyjnego statywu fotograficznego.

KILKA SŁÓW O RELACJI CENA/JAKOŚĆ

Obecnie można kupić lornetkę 10X50 już za mniej niż 300zł i lornetkę 15×70 za mniej niż 500zł. Te budżetowe modele, z których większość jest produkowana przez chińskiego producenta Kunming Optical (znanego również jako United Optical and Binoculars China), są niezwykłym osiągnięciem pod względem ceny i sprawiły, że ta klasa lornetek jest dostępna dla znacznie większej liczby osób niż w przeszłości. Jednak takie lornetki często pojawiają się w wątkach typu „mam problem?” na forach astronomicznych i mediach społecznościowych. Pomyśl o tym: minimalnie przyzwoity okular astronomiczny kosztuje ponad 200zł. Lornetka ma dwa okulary, dwa obiektywy, dwa różne mechanizmy ogniskowania, pryzmaty i obudowę oraz inne elementy tubusu. Realistycznie, jakiej jakości można oczekiwać za cenę dwóch okularów (w przypadku 15×70)?

Wiele osób twierdzi, że jest zadowolonych z takiej lornetki i niewątpliwie niektórzy są. Będą to jednak również przypadki, gdzie z psychologicznego punktu widzenia trudno jest nam przyznać się do złego wyboru, więc mamy tendencję do oszukiwania się – „przecież ja nie kupiłbym czegoś poniżej oczekiwań”.

PODSUMOWANIE

To prawda, że ​​większość interesujących obiektów astronomicznych, które może pokazać lornetka, będzie na nich wyglądała bardzo słabo. Jednak większość obiektów, które pokaże teleskop, również wydaje się w nim bardzo słaba – z pewnością znacznie słabsza, niż byś oczekiwał. Co więcej, umiejętności poruszania się po niebie, które zdobędziesz za pomocą lornetki, będą dokładnie tymi umiejętnościami, których będziesz potrzebować, aby naprawdę dobrze wykorzystać teleskop (zakładam, że skoro dotarłaś/eś do tego miejsca to nie jesteś kimś, kto idzie na skróty, odbierając sobie radość z samodzielnego odkrywania nieba).

---

1. https://www.opticsreviewer.com/astronomy-binoculars.html
2. https://www.bestbinocularsreviews.com/astronomy
3. https://skyandtelescope.org/binoculars-for-astronomy/
4. https://binocularsky.com/binoc_choosing.php
5. http://scopeviews.co.uk/ChoosingBinoculars.htm

 

2 824 views