C/2023 A3 – jasna kometa w 2024 roku

Właśnie opadają emocje związane z kometą C/2023 P1 (Nishimura), która wzbudziła niemałe zainteresowanie opinii publicznej. Chociaż wielu mogło być rozczarowanych brakiem efektownego zjawiska na niebie (mimo obietnic różnorakich portali), kometa spełniła oczekiwania miłośników astronomii. Jednak na horyzoncie (nie tym dosłownym) pojawiła się już kandydatka na jeszcze bardziej atrakcyjny kometarny pokaz w październiku przyszłego roku.

Historia obserwacji

22 lutego 2023 roku teleskop ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) w Obserwatorium Sutherland  w Republice Południowej Afryki wykrył nowy słaby obiekt, który okazał się być kometą. Został wówczas tymczasowo oznaczony jako A10SVYR. Obiekt o jasności 18,1 magnitudo znajdował się w momencie odkrycia około 7,3 jednostki astronomicznej (1,09 miliarda km) od Słońca. Po pierwszych obliczeniach orbity zauważono, że jest to ten sam obiekt, co zgłoszony do Minor Planet Center przez Obserwatorium Purple Mountain (Zijinshan Astronomical Observatory) już 9 stycznia 2023 r. Została dodana do listy obiektów oczekujących na potwierdzenie, ale po braku dalszych obserwacji, 30 stycznia została usunięta i uznano ją za zaginioną. Bazując na systemie nazewnictwa komet, kometa otrzymała nazwy obu obserwatoriów i została oficjalnie sklasyfikowana jako C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS). Niedługo po odkryciu w archiwach Minor Planet Center odnaleziono obserwacje z grudnia 2022 roku (na zdjęciach wykonanych przez Zwicky Transient Facility (ZTF) w Obserwatorium Palomar, kiedy miał jasność 19,2 – 19,6 mag), które dostarczyły nam nieco więcej informacji na temat komety. 

Orbita komety

C/2023 A3, to kometa długookresowa z okresem obiegu wynoszącym około 80.660 lat. W momencie publikacji tego tekstu, znajduje się w odległości 5,5 jednostki astronomicznej (820 mln km) od Słońca, zbliżając się do niego z prędkością 17,9 km/s, z obszarem niepewności wynoszącym ± 8000 km. Obiekt porusza się po orbicie wstecznej o nachyleniu 139°, z peryhelium w odległości 0,391 j.a. Najbliższe podejście do Ziemi (perygeum) nastąpi 12 października 2024 roku w odległości 0,47 j.a. od naszej planety. Kometa na swojej drodze nie zbliża się do dużych planet Układu Słonecznego. Z powodu zaburzeń grawitacyjnych orbita wychodząca może mieć większy mimośród (ekscentryczność) niż orbita przychodząca i nie jest związana ze Słońcem, ponieważ jest słabo hiperboliczna. Skutkować to może (ale nie musi) wyrzuceniem komety z Układu Słonecznego. Oczekuje się, że w roku 2237 obiekt będzie znajdować się w odległości 200 jednostek astronomicznych od Słońca.

Położenie komety C/2023 A3 w połowie września 2023 roku. Interaktywna orbita komety pod adresem: https://theskylive.com/3dsolarsystem?obj=c2023a3

• Styczeń 2024: kometa C/2023 A3 minie orbitę Jowisza. Do końca miesiąca odległość komety od Ziemi wyniesie 3,88 j.a.
• Luty-lipiec 2024: przez sześć miesięcy C/2023 A3 będzie podróżować pomiędzy orbitami Jowisza i Marsa. Pod koniec tego okresu kometa będzie oddalona od Ziemi o 2,04 jednostki astronomicznej.
• Sierpień 2024: kometa C/2023 A3 dotrze do obszaru pomiędzy Ziemią a Marsem. Pod koniec miesiąca kometa zbliży się do Ziemi na odległość 1,76 jednostki astronomicznej.
• Wrzesień 2024: kometa C/2023 A3 znajdzie się bliżej Słońca niż Wenus. 27 września kometa przejdzie przez peryhelium, czyli zbliży się najbliżej Słońca, w odległości 0,39 jednostki astronomicznej (58 mln km). 
• Październik 2024: jeśli C/2023 A3 przetrwa peryhelium, to 12 października znajdzie się najbliżej Ziemi, w odległości 0,48 jednostki astronomicznej od naszej planety. 
• Listopad 2024: C/2023 A3 będzie stopniowo tracić jasność w miarę oddalania się od Ziemi. Do końca miesiąca odległość komety od naszej planety wzrośnie do 1,94 j.a. Przez następne 20 lat kometa będzie zbliżać się do krawędzi Układu Słonecznego.

Szanse obserwacyjne

Wykres przewidywanej jasności komety wraz z dotychczasowymi pomiarami. Źródło: https://cobs.si/comet/2410/

Obserwatorzy z półkuli północnej wyposażeni w przyrządy optyczne mogą zacząć poszukiwać zbliżającą się kometę na wieczornym niebie na początku czerwca 2024 roku, gdy C/2023 A3 o jasności większej niż 10 mag znajdzie się w zachodniej części gwiazdozbioru Panny zmierzając w kierunku Lwa. Jednak panujące wówczas u nas białe noce i niższa deklinacja komety niż Słońca będą mocno utrudniać takie próby.

Kometa zniknie w blasku Słońca od początku lipca aż do peryhelium pod koniec września. Obserwatorzy mający niezakłócony widok na wschodni horyzont być może będą mogli zobaczyć nad ranem kometę w peryhelium, zwłaszcza jeśli rozwinie ona imponujący warkocz, co jest możliwe ponieważ znajdzie się ona bardzo blisko Słońca (w porównywalnej odległości jak orbita Merkurego). Jednakże takie zbliżenie do naszej gwiazdy wiąże się ze znanym ryzykiem dla komet – możliwością rozpadu (jak w przypadku „imienniczki„, która rozpadła się 1,5 miesiąca przed peryhelium). Z tego powodu toczy się obecnie debata, czy kometa przetrwa swoje podejście do Słońca.

Jeśli kometa przetrwa peryhelium, podczas największego zbliżenia do Ziemi znajdzie się zbyt blisko zachodniego horyzontu. Dobra wiadomość jest taka, że duża prędkość komety sprawi, że w kolejne noce po minięciu naszej planety będzie ona coraz wyżej nad horyzontem, co ułatwi jej dostrzeżenie na zachodnim niebie. Pewną niedogodnością będzie zbliżający się do pełni (17.10) Księżyc po drugiej stronie nieba, nad wschodnim horyzontem. C/2023 A3 pozostanie jasnym obiektem wieczornym do końca miesiąca, przesuwając się na tle gwiazdozbiorów Panny, (Głowy) Węża i Wężownika. Następnie szybko zacznie tracić na jasności by w połowie listopada stać niemożliwą do zobaczenia gołym okiem. 

Ścieżka komety na niebie w październiku 2024 roku.

Trudno przewidzieć dokładną maksymalną jasność komety – większość uważa, że będzie to od 0 do 1.00 magnitudo, jednak jak w przypadku wszystkich komet, należy mieć świadomość, że mamy do czynienia z „kapryśnymi” kulami lodu i pyłu, które często nie spełniają oczekiwań, albo (znacznie rzadziej) te oczekiwania przekraczają. Ze względu na możliwy efekt rozpraszania w przód (forward-scattering) C/2023 A3 może chwilowo pojaśnieć nawet o kilka dodatkowych magnitudo, podobnie jak w przypadku komety McNaught (C/2006 P1).

1. https://ssd.jpl.nasa.gov/tools/sbdb_lookup.html#/?sstr=1003913
2. https://minorplanetcenter.net/mpec/K23/K23D77.html
3. https://earthsky.org/comet-c-2023-a3-sep-oct-2024-tsuchinshan-atlas/
4. https://starwalk.space/en/news/visible-comet-2024
5. https://cobs.si/comet/2410/
6. https://www.cometwatch.co.uk/a-potential-naked-eye-comet-for-2024/
7. http://astro.vanbuitenen.nl/comet/2023A3