Pas Główny Planetoid
72 planetoidy Pasa Głównego (razem z Ceres) są jaśniejsze niż 9,5 magnitudo w czasie opozycji, więc mogą być dostrzeżone pod ciemnym niebem w 50mm lornetce. Już 80 mm refraktor pokaże kilkaset takich obiektów (zakładając minimalną jasność na poziomie 11-12 magnitudo). Jedynie największe z nich mogą być postrzegane jako coś więcej niż gwiazdy (namiastka tarczy) w amatorskich teleskopach o dużej średnicy obiektywu. Ponad 500 znanych planetoid przejawia wahania jasności w okresie od ok 2,5 godziny do 80 godzin. Przyjrzyjmy się tym największym.
- Ceres
Największa z „planetoid” (właściwie planeta karłowata) wewnątrz orbity Neptuna. Trzydzieste trzecie co do wielkości znane ciało w Układzie Słonecznym, Jest to jedyna planeta karłowata wewnątrz orbity Neptuna i jedyna nie posiadająca księżyca. Od odkrycia w 1801 roku przez Giuseppe Piazziego, uważana była przez kilkadziesiąt lat za pełnoprawną planetę. Gdy odkryto szereg kolejnych podobnych obiektów (62 odkrycia do 1860 roku), zdegradowana została do roli planetoidy. W sierpniu 2006 roku wprowadzono termin planeta karłowata i Ceres została zaliczona do tej grupy obiektów.
Ceres porusza się dookoła Słońca mniej więcej w środku głównego pasa planetoid, w średniej odległości 2,77 j.a. Najmniejsza odległość Ceres od Słońca (peryhelium) wynosi 2,56 jednostki astronomicznej, największa 2,98 j.a. Okres orbitalny wynosi 4 lata i 221 dni. Orbita Ceres nachylona jest względem ekliptyki pod kątem 10,6°. Rozmiary Ceres to 975×909 km i jest to oczywiście największy obiekt pasa planetoid, a jej masa stanowi ok 1/3 masy całego pasa. Ceres obraca się wokół własnej osi w czasie 9 godzin i 4 minut. Powierzchnia Ceres ma ciemny odcień, pokryta jest materiałem bogatym w węgiel. Stąd jej albedo jest także bardzo małe – 0,09.
Orbita i małe albedo powodują, że mimo wielkości nie jest wcale najjaśniejszym obiektem pasa widocznym na naszym niebie.
Gdy Ceres znajduje się w opozycji i w tym samym czasie w pobliżu peryhelium, może osiągnąć wizualną wielkość +6.7 magnitudo. Jest powszechnie uważana za zbyt słabą, aby być widoczna gołym okiem, ale w wyjątkowych warunkach osoba obdarzona znakomitym wzrokiem będzie w stanie ją dostrzec. Ostatnie takie maksimum jasności Ceres (6,73) miało miejsce w dniu 18 grudnia 2012 roku. Jedyne inne planetoidy, które mogą osiągnąć podobną jasność to Westa, Pallas oraz Iris. W minimum jasności Ceres ma wielkość około 9,3 mag co odpowiada najsłabszym obiektom widocznym przez typową lornetkę.
- Westa
Planetoida Westa została odkryta przez niemieckiego astronoma Heinricha Wilhelma Olbersa 29 marca 1807 roku w Bremie. Nazwa planetoidy pochodzi od bogini ogniska domowego z mitologii rzymskiej – Westy.
Orbita planetoidy Westy nachylona jest pod kątem 7,13° do ekliptyki, a jej mimośród wynosi 0,09. Ciało to krąży w średniej odległości 2,36 j.a. wokół Słońca, na co potrzebuje 3 lat i 230 dni. Jest największą przedstawicielką rodziny planetoid „Westa”.
Jej wielkość i niezwykle jasna powierzchnia sprawiają, że Westa to najjaśniejsza planetoida na ziemskim niebie, a czasami widoczna jest nawet gołym okiem pod ciemnym niebem (bez zanieczyszczenia światłem). W maju i czerwcu 2007 roku, Westa osiągnęła szczytową wielkość +5.4, największą od 1989 roku. Taka kombinacja peryhelium i opozycji trwała zaledwie kilka tygodni. W czasie najbliższej opozycji tuż po połowie stycznia 2017 roku, znajdująca się na pograniczu gwiazdozbiorów Bliźniąt i Raka Westa osiągnie ok 6,25 magnitudo, więc w wyjątkowo sprzyjających warunkach będzie możliwa do zobaczenia gołym okiem.
- Juno
Juno została odkryta przez niemieckiego astronoma Karla Hardinga w dniu 1 września 1804 roku w Lilienthal. Jest to ciało o nieregularnym kształcie, którego rozmiary wynoszą 290×240×190 km. Juno znajduje się średnio nieco bliżej Słońca niż Ceres i Pallas. Jej orbita jest nachylona pod kątem około 12° do płaszczyzny ekliptyki, ale ma znaczną ekscentrycznność, większą niż Pluton. Ten wysoki mimośród przybliżnaJuno bliżej Słońca w peryhelium niż Westa i dalej na zewnątrz niż w aphelium niż Ceres. Juno posiadała najbardziej ekscentryczną orbitę jakiegokolwiek znanego ciała, aż do odkrycia planetoidy Polyhymnia w 1854 roku.
Juno to pierwsza planetoida, dla której zaobserwowano zakrycie. Znalazła się przed słabą gwiazdką (SAO 112328) w dniu 19 lutego 1958 roku.
Juno to jedna z większych planetoid ale znacznie mniejsza niż wyżej wymienione i mniejsza od kilku innych. Juno jest bardzo „odblaskowa” (albedo 0,24). To wyjaśnia stosunkowo dużą pozorną jasność dla małego obiektu mocno oddalonego od wewnętrznej krawędzi pasa planetoid. Juno może osiągnąć 7.5 mag w odpowiednim ustawieniu i tym samym może być jaśniejsza od Neptuna czy Tytana. Z tego powodu odkrytą ją przed większymi planetoidami – Hygieą, Europą, Davidą i Interamnią. W większości opozycji jednak, Juno osiąga jedynie jasność około 8,7 mag, więc jest dostrzegalna przez lornetkę.
- Pallas
Druga odkryta, druga pod względem objętości i trzecia pod względem masy planetoida w pasie głównym. Kiedy 28 marca 1802 roku astronom Heinrich Wilhelm Olbers odkrył Pallas, została ona zaliczona do grona planet, podobnie jak inne planetoidy w początku XIX wieku. Pallas jest nieco większa od Westy, za to ma mniejszą masę, równą zaledwie 22% masy Ceres. Parametry orbitalne Pallas są niezwykłe dla tak dużego ciała. Jej orbita jest silnie nachylona (34,841° do ekliptyki) i nieco ekscentryczna. Ponadto nachylenie jej osi jest bardzo wysokie, równe 78 stopni.
Pallas znajduje się dalej od Ziemi i ma znacznie niższe albedo niż Westy, więc siłą rzeczy jest od niej mniej jasna. Co więcej, dużo mniejsza planetoida Iris nieznacznie przekracza średnią jasność Pallas w opozycji. Jasność ta dla Pallas wynosi 8,0 mag, co oznacza że również jest w zasięgu lornetki 10×50 ale w przeciwieństwie do Ceres i Westy, będzie wymagała większego instrumentu optycznego w czasie gdy znajduje się bliżej Słońca na niebie i jej jasność wynosi nawet 10.6 magnitudo. Podczas rzadkich opozycji w czasie peryhelium Pallas może osiągnąć wielkość 6.4 mag, tuż na skraju widoczności gołym okiem. Pod koniec lutego 2014 roku Pallas osiągnęła jasność 6,96 mag.
- Hebe
Hebe została odkryta przez pruskiego astronoma amatora Karla Ludwiga Henckego w dniu 1 lipca 1847 roku w Drezdenku. Ciało to o rozmiarach 205×185×170 km krąży w średniej odległości 2,42 j.a. wokół Słońca.
Planetoida ta jest najprawdopodobniej źródłem pochodzenia meteorytów zwanych chondrytami typu H, których przykładem może być meteoryt Pułtusk.
Jasność Hebe stawia ją na piątym miejscu pod względem jasności widomej w pasie planetoid po. Średnia jasność 8.3 mag w opozycji, to porównywalna wartość do Tytana. Może osiągnąć 7.5 mag w opozycji najbliższej peryhelium.
- Iris
Odkryta przez Johna Russella Hinda w dniu 13 sierpnia 1847 roku w Londynie. Orbita planetoidy Iris nachylona jest pod kątem 5,53° do ekliptyki, a jej mimośród wynosi 0,23. Ciało o rozmiarach 225×190×190 km krąży w średniej odległości 2,39 j.a. wokół Słońca. Peryhelium orbity znajduje się 1,83 j.a., a aphelium 2,94 j.a. od Słońca. Na jeden obieg naszej Dziennej Gwiazdy planetoida ta potrzebuje 3 lata i 250 dni.
Jasna powierzchnia Iris i niewielka odległość od Słońca sprawiają, że jest czwartym najjaśniejszym obiektem w pasie planetoid po Weście, Ceres i Pallas. Średnia jasność 7.8 mag w czasie opozycji, porównywalna do Neptuna i może być łatwo widoczna przez lornetkę w większości opozycji. Jednak w rzadkich kombinacjach peryhelium-opozycja Iris może osiągnąć wielkość 6.7 mag. Następny taki przypadek już 31 października 2017, jasność 6.9 mag (patrz mapka poniżej). Jest to wartość porównywalna ze znacznie większą Ceres.
Stellarium to jedyne miejsce gdzie widziałem w ten sposób spolszczoną (zapewne niepoprawnie) nazwę obiektu.
- Flora
Odkryta 18 października 1847 roku przez Johna Russella Hinda w Londynie. Orbita planetoidy nachylona jest pod kątem 5,89° do ekliptyki, a jej mimośród wynosi 0,15. Ciało to o wielkości 145×145×120 km krąży w średniej odległości 2,20 j.a. wokół Słońca. Peryhelium orbity znajduje się 1,86 j.a., a aphelium 2,55 j.a. od Słońca. Na jeden obieg naszej Dziennej Gwiazdy planetoida ta potrzebuje 3 lata i 97 dni.
Jest to siódma najjaśniejsza planetoida o średniej jasności w opozycji 8.7 magnitudo. Flora może osiągnąć nawet 7.9 mag w opozycji połączonej z peryhelium, tak jak to miało miejsce w listopadzie 2007 roku.
Porównanie wielkości, kolejno – Ceres, Pallas, Juno, Westa, Astraea, Hebe, Iris, Flora, Metis, Hygiea
- http://solarsystem.nasa.gov/planets/ceres/indepth
- Fred W. Price – The Planet Observer’s Handbook
- Wikipedia
- https://astronomynow.com/2016/10/23/how-to-find-ceres-the-nearest-and-brightest-dwarf-planet-at-its-best/
- http://www.universetoday.com/101062/5-weird-things-about-vesta/
478 views
