Wil Tirion – twórca znanych atlasów nieba
Światowej sławy holenderski astrokartograf Wil Tirion zmarł 5 lipca 2024 roku. Miał 81 lat. Zostanie zapamiętany jako twórca popularnych map gwiazd i atlasów naszych czasów.
Jako 12-letni początkujący astronom-amator Tirion zafascynował się mapami gwiazd i zaczął rysować własne. Jednak jego praca została po raz pierwszy opublikowana w formie pięciu map w Encyklopedii Astronomii Colina Ronana dopiero w 1979 roku (Tirion miał wówczas 36 lat). Brytyjski autor publikacji astronomicznych Storm Dunlop był pod takim wrażeniem jakości map, że przekonał Brytyjskie Stowarzyszenie Astronomiczne do opublikowania ich osobno jako B.A.A. Star Charts 1950.0.
Pierwszym „wielkim” atlasem nieba Tiriona był Sky Atlas 2000.0, którego pierwsze wydanie zostało opublikowane w 1981 roku przez Sky Publishing Corporation, firmę, która wówczas wydawała także Sky & Telescope. Wszystkie 26 map znajdujących się w tym przyciągającym wzrok atlasie, pokazujących 43.000 gwiazd do 6.5 mag, zostało narysowanych ręcznie. W tym czasie Tirion pracował na pełny etat jako grafik i ilustrator w drukarni w Rotterdamie; jego praca nad atlasem odbywała się w wolnym czasie, we wczesnych godzinach porannych, wieczorami i w weekendy.
Atlas występował w kilku wersjach, w tym jedna z laminowanymi stronami, która była ulubioną przez obserwatorów żyjących w wilgotnym klimacie. Drugie wydanie, które ukazało się w 1998 r., zawierało gwiazdy do jasności 8,5mag, siedem „zbliżeń” zatłoczonych obszarów nieba i było dostępne w trzech wersjach: wersja Deluxe miała laminowane strony i czarne gwiazdy na białym tle, wersja Field miała białe gwiazdy na czarnym tle, a wersja Desk miała czarne gwiazdy na białym tle.
Sukces Sky Atlas 2000.0 doprowadził do powstania wielu nowych zamówień od wydawców książek i redaktorów czasopism. W 1984 roku Tirion rzucił pracę i został pełnoetatowym uranografem, czyli twórcą map gwiazd, pracując w swoim domu w Capelle aan den IJssel na przedmieściach Rotterdamu. Mniej więcej w tym czasie zwrócił się do niego Perry Remaklus z Willmann-Bell, Inc. z prośbą o stworzenie nowoczesnego i bardziej atrakcyjnego wizualnie zamiennika Atlasu Gwiazd Webbsa. Ten nowy atlas stanie się największym projektem Tiriona.
Dwa tomy Uranometrii 2000.0 (nazwane na cześć słynnego atlasu gwiazd Uranometria z 1603 r. autorstwa niemieckiego astronoma Johanna Bayera) zostały opublikowane w latach 1987 i 1988. Razem zawierają 473 mapy pokazujące 330.000 gwiazd (do 9,5 mag) oraz około 10.000 obiektów głębokiego nieba. Chociaż mapy opierały się na wykresach komputerowych, większość prac nadal wykonywano ręcznie. To samo dotyczyło jego Bright Star Atlas 2000.0 (1990, z Brianem Skiffem) i The Cambridge Star Atlas (1991).
W połowie lat 90. Tirion zastąpił deskę kreślarską komputerem. Wkrótce jego mapy gwiazd powstały przy użyciu oprogramowania Project Pluto Guide, Adobe Illustrator i bezlitosnego wyczucia artystycznego w celu uzyskania najbardziej eleganckiego użycia kolorów, symboli i czcionek. Od tego czasu mapy gwiazd Tiriona były publikowane w licznych magazynach, książkach (w tym Atlas of the Night Sky (2005) i corocznym Guide to the Night Sky, oba wydawane przez jego długoletniego przyjaciela Storma Dunlopa), a także na stronach internetowych poświęconych astronomii. Dziesiątki tysięcy egzemplarzy jego atlasów gwiazd trafiło do publicznych obserwatoriów i astronomów-amatorów na całym świecie. Większość czytelników Sky & Telescope prawdopodobnie zna jego twórczość.
Po krótkiej, ale śmiertelnej chorobie, Wil Tirion zmarł zaledwie kilka tygodni po pracy nad najnowszymi mapami nocnego nieba, które tak znał i kochał. W 1993 roku jego imieniem nazwano planetoidę 4648 Tirion. Pozostawił po sobie żonę Cokkie oraz dzieci Martina i Naärę.
38 views
