ZETA OPHIUCHI w pyłowym woalu
ZETA OPHIUCHI- GORĄCA GWIAZDA W PYŁOWYM WOALU
Zeta Ophiuchi to przykład niezwykle rzadko spotykanej, gorącej gwiazdy typu widmowego O. Należy do gwiazd ciągu głównego, a jej typ widmowy to O9,5V. Posiada ona względnie wysoką jasność wizualną, która wynosi 2,5 magnitudo. A zatem jest dobrze widoczna gołym okiem, nawet z terenów silnie zanieczyszczonych światłem.
Podczas gdy bisko 80% wszystkich gwiazd ciągu głównego należy do typu widmowego M, zaledwie 3,5% stanowią gwiazdy typu G (tego samego co Słońce), a gorące błękitne gwiazdy typu widmowego O to zaledwie jedna stutysięczna wszystkich gwiazd ciągu głównego.
ζ Oph jest masywną gwiazdą, około 20 razy masywniejszą od Słońca. Przy tak znacznej masie, zapewne zakończy życie wybuchem supernowej. Jasność gwiazdy aż 65.000 razy przekracza jasność Słońca, a jej promień jest równy ośmiu promieniom naszej Dziennej Gwiazdy. Temperatura powierzchni jest bardzo wysoka i osiąga wartość 32.000 K (przypomnijmy: temperatura powierzchni Słońca wynosi 5800 K).
Należałoby się spodziewać, że ζ Ophiuchi, jako gorąca gwiazda typu widmowego O będzie zachwycała piękną niebieskawą barwą. Jednak obserwacje wizualne dowodzą, że jest ona biała. Wskaźnik barwy (B-V) ζ Oph nieznacznie przewyższa wartość zero i wynosi +0,02. Owo zaskakujące zjawisko ma swoją przyczynę w chmurze gazu i pyłu, która otacza gwiazdę niczym gęsty woal i wywiera znaczący wpływ na wizualny odbiór jej barwy. Co więcej, gdyby nie obecność wspomnianego obłoku materii, Zeta Ophiuchi byłaby jedną z najjaśniejszych gwiazd nocnego nieboskłonu. ζ Oph jako masywna gorąca gwiazda żyje intensywnie i krótko. Obecnie ma za sobą połowę długości swojego życia, które będzie trwało zaledwie 8 milionów lat. W skali kosmicznej to niewielki odcinek czasu. Dla porównania: gwiazda o temperaturze i masie Słońca żyje ok. 10.000 milionów lat, a należąca do typu widmowego M, kilkaset tysięcy milionów lat.
ζ Ophiuchi traci znaczną część swojej masy na skutek oddziaływań silnego wiatru gwiazdowego, który wieje z ogromną prędkością, bliską 1,600 km/s.
Gwiazda uciekająca
ζ Ophiuchi zalicza się do tzw. gwiazd uciekających, a więc obiektów, które na tle innych, pobliskich gwiazd poruszają się względnie szybko. Omawiana w artykule gwiazda mknie przez rozległy obłok pyłu i gazu międzygwiezdnego.
Czym jest spowodowana ta wysoka prędkość? Naukowcy spekulują, że w odległej przeszłości, gwiazda stanowiła element składowy systemu binarnego. W chwili, gdy masywniejszy i przeewoluowany komponent eksplodował jako supernowa, składowa wtórna (obecna ζ Oph) została odrzucona w przestrzeń i zyskała znaczną prędkość, której wartość szacuje się na 24km/s.
Przejście gwiazdy prze materię międzygwiezdną oraz jego rezultat jest zupełnie niewidoczny w świetle widzialnym. Natomiast staje się dostępny dopiero w zakresie fal podczerwonych.
Obłok materii międzygwiezdnej wokół ζ Oph
Bardziej odległe części obłoku mają wyraźnie inną strukturę i właściwości niż te jego fragmenty, które znajdują się w bezpośrednim otoczeniu gwiazdy. Materia znajdująca się najbliżej ζ Ophiuchi świeci dużo jaśniej i ma czerwoną barwę. Dalsze obszary mają zabarwienie zielonkawe i są ciemniejsze. Na zdjęciu wykonanym w podczerwienie można wyszczególnić jeszcze żółtą smugę w kształcie łuku. Znajduje się ona najbliżej gwiazdy. Jest to efekt fali uderzeniowej, będącej rezultatem przejścia masywnego obiektu przez obłok. Niezwykle silny wiatr gwiazdowy Zety Ophiuchi odrzuca cząstki gazu i pyłu z ich pierwotnego położenia. Fala uderzeniowa wraz z uformowanym wyraźnym stożkiem świadczą o wysokiej prędkości gwiazdy względem reszty gwiazd w jej otoczeniu.
Podobny, jasno świecący stożek fali uderzeniowej tworzą także inne gwiazdy uciekające. Naukowcy zauważyli, że analizując zdjęcia (wykonane w podczerwieni), na których widoczne jest podobne zjawisko, w ponad 90% przypadków znaleźli w centrum fali uderzeniowej gwiazdę uciekającą. Tak więc owo specyficzne zakrzywienie materii obserwowane na innych zdjęciach jest swego rodzaju wskaźnikiem gwiazd o podobnej własności jaką ma ζ Oph.
Gwiazda należy do tzw. Asocjacji Skorpiona OB1. Jest to gromada młodych, masywnych gwiazd, w której ζ Oph jest najgorętszą ze składowych.
Interesujący jest fakt, iż w pobliżu gwiazdy Zeta Ophiuchi procesy gwiazdotwórcze nie zachodzą- pomimo, że istnieją tam masywne i odpowiednio zagęszczone obłoki materii. Naukowcy podejrzewają, że przyczyną takiego zjawiska może być silne oddziaływanie pola magnetycznego gwiazdy na okoliczną materię.
W promieniu 47 stopni od Zety Ophiuchi znajdują się dwa ogromne kompleksy obłoków materii. Kompleksy te składają się łącznie z siedmiu chmur gazu i pyłu, których masy mieszczą się w przedziale 70 – 520 Mʘ. Ich łączna masa wynosi 1630 Mʘ.
…………………
Źródło:
- Tachihara, R. Abe, T. Onishi, A. Mizuno, Y. Fukui: „Molecular Cloud Around a Run-away O Star, ζ Oph”; 2000.
- Hall: “Telltale Shock Waves from Runaway Stars”, magazyn Sky & Telescope; January 2016.
- Z notatek Jima Kalera, profesora z Uniwersytetu w Illinois.
- Artykuł ze strony NASA: „Zeta Ophiuchi- Runaway Star Plowing Through Space Dust”.
