Nowe spojrzenie na Worek Węgla

Powyższe zdjęcie z Wide Field Imager – kamery zainstalowanej w 2,2 metrowym teleskopie Europejskiego Obserwatorium Południowego w La Silla w Chile, pokazuje część ogromnej, ciemnej chmury gazu i pyłu znanej jako Coalsack Nebula (Worek Węgla).

Obiekt, który zajmuje przestrzeń o długości 20-30 lat świetlnych, znajduje się około 600 lat świetlnych od nas, w południowej części konstelacji Krzyża. Jest to najbardziej znana ciemna mgławica na niebie, dobrze widoczna gołym okiem, niczym duża ciemna łata w Drodze Mlecznej. Mgławica była dobrze znana mieszkańcom półkuli południowej od bardzo dawna. Inkowie uważali, że bóg Ataguchu, w przypływie złości, kopnął Drogę Mleczną i fragment odpadł i odleciał tworząc Mały Obłok Magellana, a w miejscu z którego wypadł pozostało czarne znamię.

Pierwszym znanym Europejczykiem, który prawdopodobnie zobaczył ten niezwykły obiekt był hiszpański żeglarz i odkrywca Vincente Yanez Pinzon, kiedy popłynął do wybrzeża Ameryki Południowej w 1499 roku. Amerigo Vespucci nazwał mgławicę „il Canopo Fosco” (czarny Kanopus) około roku 1503. Worek Węgla później zdobył przydomek „Czarny Obłok Magellana”, w porównaniu do blasku dwóch widocznych gołym okiem sąsiednich galaktyk. Pierwszy formalny opis mgławicy został wykonany przez włoskiego historyka Pedro Mártira de Anghiera między 1511 i 1521 rokiem. Francuski astronom i ksiądz Mikołaj Louis de Lacaille zamieścił opis „Worka” w swoim katalogu w 1755 roku.

Podobnie jak inne ciemne mgławice, Worek Węgla jest w rzeczywistości międzygwiezdnym obłok gazu i pyłu, tak grubym, że uniemożliwia światłu większości gwiazd znajdujących się za nim, przedostania się w naszym kierunku. Worek Węgla nie jest jednak całkowicie czarny. Już w 1970 roku, fiński astronom Kalevi Mattila opublikował wyniki obserwacji, według których mgławica ma około 10% jasności otaczającej jej Drogi Mlecznej. Część światła jednak przedostaje się przez chmury, co jest nieźle widoczne na nowym zdjęciu ESO. Światło widocznych na tym zdjęciu gwiazd znajdujących się w polu ciemnej mgławicy wygląda na bardziej czerwone niż powinno być. To dlatego, że materia ciemnych mgławic pochłania i rozprasza niebieskie światło bardziej niż czerwone.

Jeśli przeniesiemy się miliony lat w przyszłość, czas mrocznego Worka Węgla dobiegnie końca. Grube międzygwiezdne chmury, takie jak Coalsack zawierają dużo pyłu i gazu – budulca dla nowych gwiazd. Materiał zabłąkany w mgławicy scali się pod wzajemnego przyciągania, gwiazdy w końcu zapalą i „węgiel z worka stanie się ich paliwem”.